Heb je wel eens een fles Oostenrijkse wijn in je hand gehad, maar geen idee wat er nou in die fles zit? Geen zorgen, want in dit korte drieluik gaan we je alles vertellen over Oostenrijkse wijn en kun jij binnen no-time een etiket op een Oostenrijkse wijnfles lezen en weet je precies wat er in zit. We beginnen bij het begin en bekijken in dit deel hoe de Oostenrijkse wijnwetgeving in elkaar zit en wat voor soorten wijn er allemaal zijn in Oostenrijk.
Europese wijnwetgeving: Germaans versus Romaans
Bij het definieren van wijn wordt internationaal onderscheid gemaakt tussen wijnwetgeving volgens het Germaanse systeem en het Romaanse systeem. Het Germaanse systeem deelt de wijnen in op druivensoort en rijpheid, het Romaanse op herkomst. Naast het gebruik van bepaalde druivensoorten impliceert de herkomst ook een bepaalde stijl van wijnmaken. Dit betekent dat de consument precies zou kunnen weten welke wijn hij krijgt als hij kiest voor wijn van een bepaalde herkomst.
Een simpel voorbeeldje om dit te verduidelijken:
Volgens het Germaanse systeem zou een wijndrinker zeggen: “Ik wil graag een harmonieuze, fruitige en licht tanninerijke Sangiovese met een alcoholpercentage van 12,5%.” Volgens het Romaanse systeem zou hij zeggen “Ik wil graag een Chianti”.
Wijnen die zijn gedefinieerd op basis van hun herkomst zijn, in tegenstelling tot wijnen die zijn gedefinieerd op druivensoort, niet verwisselbaar. Een Chianti kan immers alleen uit de Chiantistreek komen, een Sangiovese kan (in theorie) overal vandaan komen.
Dit is wat er eind jaren negentig gebeurde in Oostenrijk; grote hoeveelheden Grüner Veltliner, Welschriesling, Zweigelt en Blaufränkisch werden uit Hongarije geïmporteerd en in Oostenrijk verkocht. De Oostenrijkse consument, die vooral op de druivensoort was gericht, was in de overtuiging dat het hier om Oostenrijkse wijn ging. Op het etiket stond immers Grüner Veltliner... Om te proberen dit voortaan te voorkomen, en met de gedachte dat herkomst beter verkoopt dan druivensoort, begon Oostenrijk om te schakelen naar het Romaanse systeem. De specifieke herkomst van een wijn werd voortaan op de voorgrond geplaatst. Daarbij geldt: hoe specifieker de geografische aanduiding op het etiket, hoe hoger de kwaliteit en hoe duidelijker het smaakprofiel van de betreffende geografische locatie naar voren komt.
Echter, bekijk eens een fles Oostenrijkse wijn en de kans is groot dat de druivensoort gewoon op het etiket vermeld wordt. Er is nooit definitief afscheid genomen van het Germaanse systeem en hier zijn verschillende redenen voor, waaronder traditie en een gebrek aan vertrouwen van de wijnmakers in de marketingeffectiviteit van het Romaanse systeem. Ze blijven (en niet onterecht) van mening dat Grüner Veltliner de gemiddelde consument meer zegt dan Weinviertel DAC; eigenlijk het omgekeerde dus van het voorbeeld van de Chianti en de Sangiovese. Voorlopig bestaan de twee systemen dus gewoon naast elkaar, maar officieel wordt het Romaanse gehanteerd.
De Oostenrijkse wijn wet
Laten we de Oostenrijkse wijnwetgeving eens wat nader bekijken. In Oostenrijk wordt, op basis van de Romaanse EU wijnwetgeving, globaal onderscheid gemaakt tussen wijn zonder herkomst (Wein) en wijn met beschermde herkomst (Landwein, Qualitätswein). De herkomst van de druiven en het suikergehalte van de most, uitgedrukt in graden Klosterneuburger Mostwaage (°KMW) zijn leidend voor de indeling in de verschillende kwaliteitsniveaus (ja je ziet het goed, hier wordt dus eigenlijk het Germaanse systeem gehanteerd). Er geldt een algemene maximum opbrengst van 10.000 kilogram druiven per hectare óf 7.500 liter wijn per hectare voor Landwein en Qualitätswein (inderdaad, het beperken van de opbrengst is dan weer Romaans). Indien er meer wordt geproduceerd, moet de gehele hoeveelheid ongeacht herkomst worden gedeclasseerd naar wijn zonder herkomst (Wein). Na de productie volgt voor de Qualitätswein nog een dubbele kwaliteitscontrole door de staat door middel van een chemische analyse en hij wordt geproefd door een proefpanel waarvan de leden allemaal officiële kwaliteitswijnproevers zijn.
De 4 pijlers waarop de Oostenrijkse wijnwetgeving berust zijn dus als volgt:
- De kwaliteitsniveaus,
- De gecontroleerde herkomst,
- De beperking van de opbrengst,
- De staatskwaliteitscontrole.
De Oostenrijkse wijn wet kent verschillende kwaliteitsniveaus. Van laag naar hoog zijn dit:
We zullen ze allemaal even kort doorlopen, te beginnen met de laagste categorie:
Wijn zonder herkomst (Wein ohne Herkunft)
Deze wijnen worden kortweg “Wein” genoemd (vroeger Tafelwein, maar dat mag niet meer), Het zijn wijnen zonder verdere geografische aanduiding of herkomst en kunnen dus vanuit het hele land komen. Ze worden slechts aangeduid met “Wein aus Österreich”, meer informatie op het etiket vermelden zoals bijvoorbeeld de druivensoort of een jaartal is niet toegestaan. Mousserende wijnen zoals "Schaumwein" vallen ook binnen deze categorie, met uitzondering van wijnen die Sekt Austria gecertificeerd zijn, hierover later meer.
De Wijn met beschermde herkomst wordt onderverdeeld in:
- Wijn met beschermde geografische aanduiding
- Wijn met beschermde herkomst benaming
Wijn met beschermde geografische aanduiding (Wein mit geschützter geografischer Angabe, afgekort g.g.A.)

Deze wijnen worden kortweg “Landwein” genoemd en komen uit een wijnbouwregio (Weinbauregion). Oostenrijk is onderverdeeld in 3 wijnbouwregios; Weinland, Steirerland en Bergland, zoals je kunt zien op deze kaart:
De wijnen worden aangeduid met bijv. “Landwein Steirerland” of “Bergland Landwein”. Verdere aanduidingen zoals gebied, gemeente, etc. zijn voor Landwein niet toegstaan.
Wijn met beschermde herkomst benaming (Wein mit geschützter Ursprungsbezeichnung, afgekort g.U.), de “Qualitätswein”
Kwaliteitswijn mag alleen worden verkocht als deze door de staat is gecertificeerd en het testnummer op het etiket is vermeld. Op de dop of over de kurk moet het rood-wit-rode label met het identificatienummer van de producent worden aangebracht.

Qualitätswein komt uit een wijnbouwgebied (een wijnbouwgebied is dus kleiner/specifieker dan een wijnbouwregio) en wordt weer onderverdeeld in:
- Kwaliteitswijn uit algemene wijnbouwgebieden
- Kabinett
- Gebiedstypische kwaliteitswijn uit specifieke wijnbouwgebieden
Kwaliteitswijn uit algemene wijnbouwgebieden (Qualitätswein aus generischen Weinbaugebieten)
De 3 wijnbouwregio´s zijn onderverdeeld in Algemene wijnbouwgebieden. Elke provincie (Bundesland) is zo´n algemeen wijnbouwgebied. In totaal zijn er 9 Bundesländer en dus ook 9 algemene wijnbouwgebieden, zoals duidelijk wordt uit dit kaartje:
Wijnbouwregio Bergland beslaat de algemene wijnbouwgebieden (de provincies dus) Vorarlberg, Tirol, Oberösterreich, Salzburg en Kärnten. Wijnbouwregio Steirerland beslaat het zuidoostelijke deel van de provincie Steiermark. Regio Weinland beslaat Niederösterreich, Wien en Burgenland.
Wijn afkomstig uit algemene wijnbouwgebieden wordt aangeduid met bijv. “Bergland Tirol, Qualitätswein aus Österreich”.
Binnen deze categorie vallen ook de mousserende wijnen "Sekt Austria". In tegenstelling tot Schaumwein/Österreichischer Sekt zijn dit Kwaliteitswijnen met beschermde herkomst benaming. In het volgende deel lees je meer over Sekt Austria.
Kabinett
Kabinett is een Qualitätswein van minimaal 17° KMW en een maximaal alcoholgehalte van 12,9%. Het restsuikergehalte mag niet hoger zijn dan 9 g/l, er mag niet worden aangezoet. Voor het overige gelden de wettelijke bepalingen voor kwaliteitswijn .
Gebiedstypische kwaliteitswijn uit specifieke wijnbouwgebieden (Gebietstypischer Qualitätswein aus spezifischem Weinbaugebieten)
Vanaf hier wordt het interessant. De Specifieke wijnbouwgebieden bevinden zich alleen in de provincies die liggen in de wijnbouwregio’s Weinland en Steirerland en liggen dus allemaal in het oosten van het land. De wijnen afkomstig uit deze gebieden kunnen een bepaalde DAC (Districtus Austriae Controllatus) status dragen. DAC wijnen worden onderverdeeld in 3 niveaus, te weten Gebietswein, Ortswein en Lagenwein. De definities van de 3 DAC niveaus per gebied, inclusief de mogelijke plaatsaanduidingen en de afbakeningen van de specifieke wijngaarden, worden opgesteld door de regionale wijncommissies. In de betreffende DAC regeling wordt dan vastgelegd waar een wijn allemaal aan moet voldoen voor een bepaalde DAC status.
Zoals je op de kaart hieronder kunt zien tijn er in totaal 18 specifieke wijnbouwgebieden met DAC status. In het volgende deel gaan we dieper in op de specifieke wijnbouwgebieden en de verschillende DAC niveaus. Prädikatsweine
Binnen de categorie Qualitätswein bevinden zich nog de Prädikatsweine. Dit zijn zoete wijnen ingedeeld naar rijpheid en oogstmethode zoals bijvoorbeeld Eiswein. Het op meerdere niveaus onderscheiden van wijnen met een hoger natuurlijk suikergehalte volgens speciale rijpings- en oogstmethoden is een specialiteit van de Oostenrijkse en ook de Duitse (Germaanse) wijnwetgeving. Deze wijnen kunnen zowel met algemene (bijv. "Niederösterreich) als specifieke oorsprong (bijv. "Wagram") worden aangeduid indien het specifieke gebied nog geen DAC-status heeft voor deze wijnstijlen.
Behalve aan de geldende DAC voorschriften moeten de Prädikatsweine aan aanvullende eisen voldoen, hierover meer in het volgende deel.
Hopelijk heb je nu een iets duidelijker beeld van het hoe en wat van Oostenrijkse wijn en hebben we hier de basis gelegd voor deel II waarin we je alles gaan vertellen over hetgeen er echt toe doet, namelijk de DAC wijnen.
Mocht je vragen hebben naar aanleiding van dit artikel schroom dan niet om contact met ons op te nemen.
Bron & meer info op Österreichwein.at